Yekta YILDIZ
Bünyan'daki Tarihi Eserler
Selçuklu hakimiyetinde bulunduğu dönemlerde, Bünyan ve yöresine yapılmış olan eserlerden sadece Bünyan merkez ve Büyük Bürüngüz’deki camiler ile, Sultanhanı ve Karatay kervansarayları ayakta durmaktadır.
CAMİ-İ KEBİR
İlhanlıların Anadolu Valisi Uygur Türklerinden olan Tac-ı Kızıl oğlu Emir Zahirettin Mahmut tarafından 1333 tarihinde Bünyan’a bir cami (Cami-i Kebir) yaptırılmıştır. Tac-ı Kızıl’ın asıl adı, İlhanlı emirlerinden Esen Kutluğ’dur. Kesin olmayan bilgilere göre bu emirin Bünyan’a yerleşip ve orada öldüğü, oğlu Emir Zahirettin Mahmut tarafından da babasının hayrına buraya bir cami yaptırdığı söylenir.
Kesme taş duvarlarıyla bir kale görünümünde olan cami, Düz çatı ile örtülü olup dört ağır paye mekanı, Mihrap duvarına dik üç nefe ayrılır. Cami-i Kebir olarak adlandırılan bu camiinin kitabesinde Emir Mahmut hakkında şu ibare vardır. “ Nebî, Allah’ın rahmet ve selamı ona olsun buyurdu. Her kim küçükte olsa bir mescit yaptırırsa Allah da o kimse için Cennette bir ev yapar ve o eve hamd evi adını verir. Bu mübarek mescidin imarını, emirlerin emiri adil, müeyyed, muzaffer, fasıkları kahreden, isyankarları katleden, zahireddin bin Tac-ı Kızıl. Allah onun akıbetini hayr eylesin.Yedi yüz otuz üç senesi Muharrem ayının başında bina edildi.”
Camiinin mimarı Kara Bulaoğlu Kaluyan dır. Selçuklu tarzı sütun başlıklarıyla oyma ve kabartmalardaki sanatsal işçilik ile eski minarenin yıkılması üzerine 1906 tarihinde Talaslı bir ermeni kalfa ile Tavlusunlu Osman Usta ve arkadaşları tarafından yapılan ve bir el işi kadar narin ve uzun minaresi ilçeye ayrı bir güzellik katar.
SULTAN HANI KERVANSARAYI
Kayseri – Sivas karayolu üzerinde ve şehre 45 km. Mesafede muhteşem bir Selçuklu eseridir. I. Alaaddin Keykubat tarafından 1232 – 1236 yılları arasında yaptırılan hanın içerisinde mescit ve hamam bulunmaktadır. Giriş kapısının etrafı son derece süslü geometrik motiflerle tezyin edilmiştir. Avlunun etrafında taş kemerler arasında hücre odalar ve revaklar vardır. Avlunun ortasında dört sivri kemere dayanan kara şeklinde iki katlı bir mescit bulunmaktadır. Mescidin doğu yüzünde ejderlerle, “Bismillahirrahmanirrahim” ayeti ve “Allah” yazısı vardır. Kuzeybatısında hamamın yanından çatıya çıkmak için taştan dik bir merdiven yer alır. Hamamın bitişiğindeki odalar kalorifer tesisatı diyebileceğimiz bir sistemle duvarlar arasından geçen künklerle ısıtılmaktadır. Çatısı kesme taşlarla açılı olacak şekilde kapatılmıştır. Hanın giriş kapının karşısında süslü bir kapıdan salona geçilir. Burada duvar diplerinde insanların yatacağı yerlerle, orta kısımda hayvanların bağlanacağı musurlara rastlanır. Salonun ortasında sivri bir kubbe vardır. Hanın üzerinde herhangi bir kitabe bulunmamaktadır. Aksaray ile Konya arasındaki Sultan Hanına benzerliğinden dolayı 1250 yıllarında yapıldığı sanılmaktadır.
KARATAY KERVANSARAYI
Bünyan ilçesinin Elbaşı bucağına bağlı Karadayı köyündedir. Kayseri’ye uzaklığı 50 Km.dir. . Kışlık (Kapalı) kısmı Sultan 1. Alaaddin Keykubat devri Selçuklu Veziri olan Celâleddin Karatay tarafından M. 1236 sonlarında yaptırılmıştır. Avlu kısmı ise (1240) yılında Gıyaseddin Keyhüsrev zamanında ,Atabey Emir Celaleddin Karatay tarafından yaptırılmıştır. içerisinde odalar ,mescit ve hamam bulunmaktadır. Süslemeleri oldukça önemlidir. Bitkisel ve geometrik şekillerin yanı sıra, hayvan ve insan tasvirleri dikkati çeker.
Sultan Hanı ile oldukça benzer tarafları vardır. Kapının iki yanında sur vardır. İçi yazlık eyvanlar, kışlık bölümler ve ahırdan ibarettir. Kervansarayın içerisinde mescit, hamam, hasta hane, ilaç odası ve bir türbe yer almaktadır. Dış giriş kapısı üzerinde bir kitabe bulunmaktadır.
Kervansarayın işlerini yürütmek üzere, bir vakıf müfettişi, bir müdür, bir imam, bir ambar memuru, misafir ve hayvanları idare eden memur,berber, ayakkabıcı, nalcı gibi bir çok çalışanı mevcuttu.