Yekta YILDIZ
Kayseri'deki Çeşme ve Köprüler
Çeşme sayısı ve çeşme planlarının değişik olması bakımından İstanbul, dünyanın bir numaralı şehridir. Ancak, Türkiye’de en eski çeşmelere sahip olması, plan ve görünüş olarak kendine ve yöreye özgü mimari koyması ile Kayseri çeşmeleri de dünyada birinci sırayı alır.
Hemen her mahallede en az birer tane inşa edilmiş olan çok sayıdaki çeşmeler, ne yazık ki gerek ihmalden, gerek halkın bilinçsizliğinden ve gerekse yerel yönetimlerin şehrin imar planlarında yaptıkları değişiklik nedenleriyle tamamen yıkılmıştır. Geriye kalan belirli sayıdaki çeşmeler koruma altına alınmış olup, bir kısmının restoresi yapılmaktadır. Bu çeşmelerden bir kaçını sıralayalım:
ASMALI ÇEŞME:
Kadı Burhaneddin dönemi Selçuklu eserlerindendir. M. 1389/1390 tarihinde Şeyh Müeyyed tarafından yaptırılmıştır. Yıkılıp 18.yy. da sonradan yapıldığı konusunda görüşler vardır Mimar Sinan parkı karşısında, Cami-i Kebir’e giden sokak üzerindedir. Pamuk Hanı Çeşmesi adıyla da anılmaktadır. Sol üst köşesinde kitabe bulunmaktadır.
KALAYCIOĞLU ÇEŞMESİ :
Gevher Nesîbe Külliyesinin arkasındaki Kalaycıoğlu Mescidinin yanındadır. Kesme yonu taşından yapılan çeşmenin tarzı yönünden 18. yy. da inşa edilmiş olabileceği sanılmaktadır.
MÜFTÜ ÇEŞMESİ :
Kabasakal Mahallesindeki Müftü Camiinin yanındadır. Üzerindeki mermer kitabeden anlaşıldığına göre M. 1716 yılında, Hacı Halil Ağa isimli bir şahıs tarafından, geniş bir şekilde onarılmıştır.
SAHABİYE ÇEŞMESİ :
Kayseri’deki mevcut çeşmelerin en eskisidir. M. 1266 yılında Selçuklu Veziri Sahip Ata Fahreddin Ali tarafından, Sahabiye Medresesinin sağ tarafına yaptırılmıştır. Üzerinde üç satırlık mermer bir kitabe bulunan bu çeşme halen kullanılmaktadır.
ŞİREMENLİ ÇEŞMESİ :
Kiçikapı semtinde bulunan Şiremenli Caddesi’nin üzerindedir. M. 1650 yılında İshak Çelebi adında bir zat tarafından yaptırılmıştır.
GAVREMOĞLU ÇEŞMESİ :
Gavremoğlu Mahallesinde, Siraceddin Medresesinin kuzey duvarına bitişik olarak inşa edilen bu çeşmenin yapılış tarihi M. 1508 dir. Arapça olarak yazılan kitabesinin anlamı şöyledir: “Temizlik için yapılan bu mübarek çeşme, Mehmed Han’ın oğlu Sultan Bayezıd Hanın saltanatı zamanında yapıldı. Allah onun mülkünü daim eylesin. Sahibi Hacı Aziz’in oğlu Pir Ahmed olan çeşmenin tarihi dokuzyüzondört senesinin Rebiülahir ayıdır.” 1985 yılında Yılmaz Gavremoğlu tarafından onarılmıştır.
HACI VELED ÇEŞMESİ :
Hisarcığa giden yolun sağında, Hava Şehitliğinin batısında yer alan bu çeşme, diğer çeşmelerden değişik yapıya sahiptir. Ön yüzü çok düzgün bir kemerle yapılmış, arka yüzünde ise daha küçük olan kemerlerin her ikisi aynı üzengi üzerine oturtulmuştur. Üzerinde bulunan kitabeden, H. 951 – M. 1544 yılında Hacı Mustafa Ağa tarafından yaptırıldığı anlaşılmaktadır.
GÖLLÜ ÇEŞME :
M. 1551 yılında yapılan ve Gubaroğlu Mahallesinde bulunan çeşme 1283 ve 1866 yıllarında onarım görmüştür. Kaidesi iri taşlardan yapılan çeşmenin yuvarlak sütunları ve ton tarzı sütun başlıkları vardır. Yarım daire kemerli ve saçaklı olarak inşa edilen çeşmenin Arapça kitabesinde : “Bu kutlu çeşme, Abdullah’ın oğlu Kasım tarafından dokuzyüz elli sekiz senesinde imar edildi” denilmektedir. En son 1866 yılında onarım görmüştür.
ODUNCU ÇEŞMESİ :
Gubaroğlu Mahallesinin Hacılar yolu üzerinde yer alan Çakaloz Caminin bitişiğindedir. Üzerindeki mermer kitabede “Bu bina hicretin dokuzyüz doksanıncı senesinde Oduncu oğlu Murad tarafından imar edildi.” denilmektedir. Kitabeden anlaşıldığına göre çeşme M. 1582 yılında yapılmış olup bugün hâlâ suyu akmaktadır.
ŞEYH CAMİİ ÇEŞMESİ :
Cumhuriyet Mahallesi, Tennûrî Sokakta bulunan Şeyh Camii (Şıh Camii) ve kümbetinin önünde ve yol kenarındadır. İki adet mermer aynası vardır. Ön alınlıklarında iki adet taştan oyma rozet ve ortada bir kuş köşkü bulunmaktadır. Mermer kitabede, iki satır halinde dört mısrada şöyle denilmektedir:
Himmet-i merdān olub ihyāsına bu çeşmenin
Bezl-i mâlinden ehâli itmedi taksîr hiç
Hüsniyâ tārihin āb-ı şarāb it atāsın iste
Avn-i Hakla ayn-ı Tennûrî’de āb-ı Zemzem iç
Kuş köşkünün hemen altındaki küçük kitābede de “Mâşāallah sene 1323” yazısı okunmaktadır.
ÇOKGÖZ KÖPRÜSÜ :
Erkilet’in kuzey-batısında, Kızılırmak nehri üzerine kurulmuş olan tarihi bir köprüdür. Kesme yonu taşlarla yapılmış olan bu önemli eserin yapılış tarihi bilinmemekle beraber, Selçuklu Hükümdarı I. Keykavus zamanında M. 1212 yılında yapıldığı tahmin edilmektedir. Köprünün 7 ayağı vardır. 15m. yüksekliğindeki köprünün uzunluğu ise 160 m. dir.