Yekta YILDIZ
Kayseri'de Kervansaraylar
KARATAY KERVANSARAYI:
Bünyan ilçesinin Elbaşı bucağına bağlı Karadayı köyündedir. Kayseri’ye uzaklığı 50 Km.dir. . Kışlık (Kapalı) kısmı Sultan 1. Alaaddin Keykubat devri Selçuklu Veziri olan Celâleddin Karatay tarafından M. 1236 sonlarında yaptırılmış, avlu kısmı ise (1240) yılında Gıyaseddin Keyhüsrev zamanında ,Atabey Emir Celaleddin Karatay tarafından yaptırılmıştır. İçerisinde odalar ,mescit ve hamam bulunmaktadır. Süslemeleri oldukça önemlidir. Bitkisel ve geometrik şekillerin yanı sıra, hayvan ve insan tasvirleri dikkati çeker.
Sultan Hanı ile oldukça benzer tarafları vardır. Kapının iki yanında sur vardır. İçi yazlık eyvanlar, kışlık bölümler ve ahırdan ibarettir. Kervansarayın içerisinde mescit, hamam, hasta hane, ilaç odası ve bir türbe yer almaktadır. Dış giriş kapısı üzerinde bir kitabe bulunmaktadır.
Kervansarayın işlerini yürütmek üzere, bir vakıf müfettişi, bir müdür, bir imam, bir ambar memuru, misafir ve hayvanları idare eden memur,berber, ayakkabıcı, nalcı gibi bir çok çalışanı mevcuttu.
SULTAN HANI KERVANSARAYI :
Kayseri – Sivas karayolu üzerinde ve şehre 45 km. Mesafede muhteşem bir Selçuklu eseridir. I. Alaaddin Keykubat tarafından yaptırılan hanın içerisinde mescit ve hamam bulunmaktadır. Giriş kapısının etrafı son derece süslü geometrik motiflerle tezyin edilmiştir. Avlunun etrafında taş kemerler arasında hücre odalar ve revaklar vardır. Avlunun ortasında dört sivri kemere dayanan kara şeklinde iki katlı bir mescit bulunmaktadır. Mescidin doğu yüzünde ejderlerle, “Bismillahirrahmanirrahim” ayeti ve “Allah” yazısı vardır. Kuzeybatısında hamamın yanından çatıya çıkmak için taştan dik bir merdiven yer alır. Hamamın bitişiğindeki odalar kalorifer tesisatı diyebileceğimiz bir sistemle duvarlar arasından geçen künklerle ısıtılmaktadır. Çatısı kesme taşlarla açılı olacak şekilde kapatılmıştır. Hanın giriş kapının karşısında süslü bir kapıdan salona geçilir. Burada duvar diplerinde insanların yatacağı yerlerle, orta kısımda hayvanların bağlanacağı musurlara rastlanır. Salonun ortasında sivri bir kubbe vardır. Hanın üzerinde herhangi bir kitabe bulunmamaktadır. Aksaray ile Konya arasındaki Sultan Hanına benzerliğinden dolayı 1250 yıllarında yapıldığı sanılmaktadır.
MERZİFONLU K. MUSTAFA PAŞA KERVANSARAYI :
İncesu ilçesinin merkezinde bulunan ve bir Osmanlı dönemi eseri olan bu kervansaray ve külliyesi (kervansaray – medrese – hamam – fırın – kubbeli bir cami – çeşme – bezir hane ve dükkanlar) Merzifonlu Kara Mustafa Paşa tarafından 1670 yılında yaptırılmıştır. Tonozlarla örtülü büyük kapalı salonu ve üç tarafı revaklarla çevrili büyük bir avlusu bulunan kervansaray zaman zaman onarılarak günümüze kadar ayakta kalmıştır.
Ticaret yolları üzerindeki bir zincir teşkil eden bu kervansaraylar, vakıf olduklarından dolayı, burada kalan yolcular, ücretsiz olarak orada kalır, yer-içer, hamamında yıkanır ve hayvanının yemleri de yine ücretsiz karşılanırdı. Zengin tüccarlar, vakfa bağışta bulunur; fakir yolcuların, bir sonraki menzile ulaşıncaya kadar ihtiyacı olan parayı da teklifsizce ve gerektiği kadar alabilmesi için kervansarayda bulunan açık kasaya bırakırdı.