Yekta YILDIZ
Kayseri'deki Kümbetler ver Türbeler
ALACA KÜMBET :
Klasik Selçuklu eserlerinden olan bu kümbet Talas bulvarı üzerinde ve Yoğunburç’un karşısındadır. Miladi 1210 yılında yapılmıştır.
ALİ CAFER KÜMBETİ :
Kılıçaslan Mahallesinde, Melikgazi Belediye binasının çaprazına düşer. Sekiz köşelidir. M.1347 yılında yapılan bu kümbet Eratna devri eserlerindendir. Kare şeklinde bir kaidenin üzerine oturtulan kümbetin tavanı yuvarlak bir kubbe ile örtülmüştür. Dış saçağın alt kısmında Kur’an-ı Kerîm’in “Amene resûlü” ayetleri yazılıdır.
ÇİFTE KÜMBET :
I. Alâaddin Keykubat'ın eşi, Eyyûbi hükümdarı Melik Adil’in kızı Adiliye Hatun’a aittir. Üvey oğlu Gıyasettin Keyhüsrev tarafından Ankara’da zindana konularak daha sonra boğdurulmuştur. Daha sonraları Adiliye Hatunun kızları tarafından, Sivas yolu üzerinde, Mimarsinan yolu kavşağında 1247 yılında yaptırılan sekiz köşeli ve külah çatılı kümbet yaptırılarak, annelerinin cenazesi buraya aktarılmıştır.
DÖNER KÜMBET :
13. yy. Selçuklu eserlerindendir. Talas caddesi üzerinde Kartal mevkiindedir. 1276 yılında Sultan Alâaddin’in kızı Şah Cihan Hatun için yaptırılmıştır. Kare bir kaide üzerine inşa edilmiş 12 köşelidir. Her bir yüzündeki motifler değişiktir. Taç kapının bulunduğu yüzde, insan başlı, kanatlı iki aslan figürü vardır. Bu figürlerin arasında çift başlı kartal arması vardır. Taç kapının iki yanında hurma ağacı motifi vardır. Kubbesi koni şeklindedir.
Bir rivayete göre eskiden kubbe kısmı makaralar üzerinde döndüğü için döner kümbet denilmiştir. diğer bir rivayette ise kapı önündeki taşın üzerine çıkıp bir niyet tutarak gözler kapatılır; eğer dileğin olacaksa sen döndürülürsün derler.
Arif Nihat ASYA bu kümbet için:
Yönler ne demek, âşık için neymiş yön
Hor görmesin artık sağı sol, arkayı ön
Bir kutlu semāhâne bilip Kayseri’yi
Ey kutlu çadır, böyle nesiller boyu dön
dörtlüğünü söylemiştir.
HAN CAMİİ KÜMBETİ :
Han Camiinin güney bitişiğindedir. Bazı kaynaklar, Emir Cemaleddin Tanrıvermiş’e ait olduğunu kaydederler. Kümbetin M.13.yy. Selçuklu eseri olduğu konusunda şüphe yoktur.
HASBEK KÜMBETİ :
Atatürk Bulvarı üzerinde, Kümbetönü denilen yerdedir. M. 1185 yılında yapılan bu en eski Selçuklu eserinin içinde sanduka bulunmamaktadır. Kitabesinde “Burası Aksaray’da H. 580’de haksız yere öldürülen Nisan oğlu Ali’nin oğlu Mes’ud’un şehitliğidir” yazısı yer almaktadır.
HUNAT HATUN TÜRBESİ :
Külliyenin güney-batı köşesinde, cami ile medrese arasındadır. Kare bir kaide üzerine sekiz köşeli olarak yapılmıştır. Her yüzünde değişik motifler bulunmaktadır. Medrese içinden girilen türbenin yukarı bölümünde nesih bir yazıyla “Âyet-el Kürsî” yazılıdır. Türbenin içindeki ikinci mezarda ise, Keyhüsrev’in 1264 yılında vefat eden kızı Selçuk Hatun yatmaktadır. Sanduka tarzındaki mezarın bir tarafında “Âyet-el Kürsî”, diğer tarafında ise kitabe bulunmaktadır.
EMİR ALİ TÜRBESİ :
Talas caddesi ile Hisarcık yolunun ayrıldığı bölgede yer alan bu türbe M. 1350 yılında yapılmıştır. İçinde iki mezar bulunmaktadır.
EMİR ERDOĞMUŞ TÜRBESİ :
Talas caddesi üzerindeki Seyyid Burhaneddin türbesinin bitişiğindedir. Sultan Eratna’nın emirlerinden Emir Erdoğmuş'a ait bu türbe M. 1346 yılında kendisi tarafından yaptırılmıştır. Üzerindeki kitabeden anlaşıldığına göre, Emir Erdoğmuş, türbeyi inşa ettirdikten beş yıl sonra ölmüştür. Türbe içerisinde altı şahsın daha mezarı vardır.
EMİR SULTAN TÜRBESİ :
Cumhuriyet Mahallesi Tennûrî sokağındaki Şeyh Camii yanında bulunan bu türbe M. 1397 yılında vefat eden Emir Sultana aittir. Esas ismi Hoca İzzeddin’dir.
EMİR ŞAHAP TÜRBESİ :
Yanıkoğlu Mahallesinde bulunan iki katlı ve tonoz örtülü türbe dikdörtgen şeklindedir. M. 1327 yılında yapıldığı sanılan bu türbenin içerisinde Emir Şahap ve yakınlarına ait üç mezar bulunmaktadır
ESMA HATUN TÜRBESİ :
Talas Kiçiköy mezarlığı içerisinde bulunan bu türbe, Osmanlı İmparatorluğu Seraskerlerinden Ali Saib Paşa’nın annesi Esma Hatun için 1890 yılında yapılmıştır. Sekiz cepheli ve yuvarlak kubbelidir.
KUTLUĞ HATUN TÜRBESİ :
Kayseri şehir merkezinde, Hunat – Yanıkoğlu mahallesindedir. M. 1350 yılında Şah Kutluğ Hatun tarafından oğulları Emir Haydar Bey ve Emir Bahşayış için yaptırılmıştır. Kare bir alan üzerine oturtulan bu türbenin taç kapısındaki tezyinatın eşi ve benzeri yoktur.
SEYYİD BURHANEDDİN TÜRBESİ :
Mevlâna Celâleddin-i Rûmî’nin hocası olan Seyyid Burhaneddin’in türbesi, kendi adıyla anılan Talas yolu üzerindeki mezarlıktadır. Sağlığında, mezarının üzerine türbe yapılmamasını isteyen Seyyid Burhaneddin Hazretlerinin vefatından hemen sonra Vezir Sahip Şemşeddin tarafından bir türbe yaptırılmış, fakat kısa bir süre sonra türbe kendiliğinden yıkılmıştır. İkinci defa inşa edilen türbe de aynı şekilde yıkılınca, Seyyid bir gece Sahip Şemseddin’in rüyasına girerek “Benim üzerime bina yapmayınız” diye uyarıda bulunmuştur. Üzerine bina yapılmayan mezar aradan geçen yedi yüz yıl gibi bir zaman içerisinde harap olamaya yüz tutunca, Ankara Valisi Abidin Paşa’nın yardımıyla 1892 yılında, bugünkü şekliyle türbe inşa edilmiştir.
SUYA KANMIŞ HATUN TÜRBESİ :
Kayseri şehir merkezinde Hunat – Yanıkoğlu mahallesindedir. M. 1281 yılında altı ayak üzerine kesme yonu taştan inşa edilmiştir. Kitabesi yoktur. Türbenin, Genç Osman’ın annesine ait olduğu yolunda rivayetler vardır.
ŞEYH İBRAHİM TENNÛRÎ TÜRBESİ :
Şeyh Camii’nin bitişiğindedir. Altıgen bir yapıya sahip olan türbenin üzeri de altıgen bir piramitle örtülmüştür. Türbenin içerisinde Şeyh İbrahim Tennûrî ile oğulları Şeyh Lütfullah ve Şeyh Ali Efendilerin mezarları da vardır. M.1484 yılında yapılan türbenin etrafında, Şeyh İbrahim Tennûrî Hazretlerinin torunlarının mezarları da vardı ama, daha sonra bu mezarlar kaldırılarak etrafı bahçe haline getirilmiştir.
ZEYNEL ABİDİN TÜRBESİ :
Kayseri Şehir merkezinde Kağnı Pazarı’ndadır. Hazreti Ali’nin soyundan gelen ve 1414 yılında Kayseri’de vefat eden Zeynel Abidin Hazretlerine ait bu türbe, Sultan Abdülhamit zamanında 1895 yılında yapılmıştır.